به‌ گزارش ایسنا، برای نخستین بار در سال ۱۹۹۲ و در بیست و یکمین دستور جلسه کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو، ۲۲ مارس به عنوان “روز جهانی آب” اعلام و از همه کشورها خواسته شد تا در راستای اجرای بیانیه ۲۱ سازمان ملل، اقدام به آگاه‌ کردن مردم در مورد آب از طریق انتشار نشریات و برگزاری همایش ها، نشست ها و نمایشگاه‌ ها کرده و در گرامی داشت آن بکوشند.

سازمان ملل هر سال شعاری را برای این روز انتخاب و از ۲۲ تا ۲۴ مارس کنفرانس آب را در یکی از شهرهای جهان برگزار می‌کند. امسال شعار روز جهانی آب، شتاب در تغییر برای حل بحران آب تعیین شده که حاوی پیام بسیار مهمی است. شتاب گویای ضرورت سرعت بخشیدن به حل بحران آب است. به موازات گذر بی امان زمان، بر تعداد اهالی کره زمین نیز افزوده می‌شود و مصرف کنندگان منابع محدود آبی هر روز بیشتر می شوند.

ایران در یک قدمی بحران آب

خشکسالی، کم بارشی و به دنبال آن کم آبی امروزه مشکل کشورهای زیادی از جمله ایران است. خصوصا ایران که بر روی کمربند خشک نیز قرار گرفته و این یعنی از زمان های دور خود به خود مدام با کم آبی دست و پنجه نرم می کرده است. ایجاد قنات و تقسیم مهندسی آب در زاینده رود از شاهکارهای شیخ بهایی، گواه این ادعاست. در واقع مردم قبول کرده بودند که آب در کشور کم است پس باید با داشته های خود مدارا کنند تا با مشکل مواجه نشوند.

اما چند سالی است هم گام با توسعه صنعتی و کشاورزی به نظر می رسد از داشته ها و منابع آبی موجود افسار گسیخته استفاده شده است. که نتیجه آن وارد شدن به شرایط تنش آبی و قرار گرفتن در یک قدمی بحران آبی در کشور است. در واقع این که کشوری وارد تنش یا بحران آبی شده شاخصی است. که بر اساس میزان موجودی آب در هر متر مکعب به ازای هر نفر در سال سنجیده می شود.

با توجه به این شاخص اگر کشوری بیشتر از ۱۷۰۰ متر مکعب به ازای هر نفر در سال آب داشته باشد. آن کشور از نظر منابع آبی مشکلی ندارد. ولی اگر از این میزان کمتر شود به مرور به تنش آبی و در نهایت بحران آبی می رسد که الان کشور ما در مرز تنش آبی و یک قدمی بحران آبی قرار دارد. البته بخش هایی از کشور در مرحله بحران آبی قرار دارد اما خوشبختانه در کل کشور هنوز به آن مرحله نرسیده ایم.

رده چهاردهم ایران از نظر بحران آب در جهان

بر اساس آمار و ارقام منتشر شده میانگین بارندگی سال آبی ۱۴۰۰ تا کنون رقمی حدود ۱۳۴ میلی متر بوده است. که از حد نرمال بارندگی کشور بسیار پایین‌تر می باشد. ثبت بارش حدود ۸۴ میلی متری در فلات مرکزی ایران و در نظر گرفتن این که در دراز مدت این میزان ۱۴۰ میلی متر بوده نشان می‌دهد. که ۴۰ درصد در این بخش کاهش بارندگی داشتیم. که رقم قابل توجهی برای این منطقه به شمار می‌رود.

ایران در بین ۱۱۶ کشور از نظر بحران آب در رده 14 ام قرار دارد که نشان دهنده وضعیت نامناسب آن به لحاظ منبع های آب است. براساس مطالعات انجام شده، ایران باید در سال ۲۰۲۵ برای حفظ وضع موجود بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید. که این افزایش می‌تواند از راه‌ های مختلفی از قبیل مدیریت عرضه و تقاضای آب صورت گیرد.

حفر چاه‌های غیرمجاز

جبران آب از دست رفته بر اثر حفر چاه‌های غیرقانونی به مفهوم آب زیر زمینی دینامیک و آب استاتیک بستگی دارد. منابع آب زیر زمینی دینامیک، آب‌های تجدید پذیری هستند که هر سال تراز آن بالا و پایین می‌رود و از آب خوان‌ها تعذیه می‌کنند، به صورت مستمر نیز همیشه هستند. در مقابل آب استاتیک یا ثابت ذخیره در لایه‌های عمیق زمین و مربوط به نسل‌های آینده است و هیچ کشوری مجاز به برداشت آب‌های زیرزمینی استاتیک خود نیست. در دهه‌ های اخیر به دلیل مشکلاتی از جمله مدیریت نادرست، نصف آب‌ های استاتیک کشور یعنی حدود ۱۵۰ میلیارد مترمکعب از بین رفته‌ است.
تغییرات اقلیمی و خشک سالی های ممتد،کاهش حداقل ۵۰ درصدی رواناب ها در کشور نسبت به میانگین دراز مدت آن (از حدود ۸۰ میلیارد مترمکعب به حدود ۴۵ میلیارد مترمکعب و کاهش بارش حدود ۱۱ درصدی در همین دوره) و سیاسی کردن موضوع فنی و کارشناسی آب از جمله شاخص هائی است. که بحران آب را در ایران به وجود آورده است. افت سطح آب در تمامی حوزه‌های آبریز کشور محسوس و به تبع آن فرو نشست زمین در تمامی استان‌ های کشور در حال وقوع است.

تعریف تنش آبی

همان طور که می‌دانید آب یکی از عناصر اصلی زندگی است. شاید باورکردنی نباشید اما میلیاردها نفر در سرتاسر جهان دسترسی کافی به آب تمیز و مناسب را ندارند. اگر چه در سال های اخیر دولت مردان و هم چنین گروه‌ های امدادی سعی کرده اند تا با استفاده از راه کارهایی، دسترسی افراد محروم را به آب افزایش دهند. اما پیش بینی می‌شود با گرم تر شدن زمین و هم چنین افزایش جمعیت زمین این مشکل به سرعت افزایش پیدا کند و تعداد افراد بیش تری در معرض تنش آبی قرار بگیرند. علاوه بر این تنش آبی می‌تواند بر مبحث بهداشت عمومی، توسعه اقتصادی، تجارت جهانی و همچنین کشاورزی نقش مهمی‌ را داشته باشد.

به همین منظور امروزه کشور ها به دنبال راهکاری برای مدیریت بین الملی آب جهت مقابله با تنش آبی هستند. اما خوب مدیریت بحران آب چیست؟ به طور مثال کشور عمان و جنوب غرب ایالات متحده عوامل فیزیکی مناسبی جهت تامین آب ندارند، اما این کشور ها با استفاده از عوامل و تجهیزات اقتصادی توانسته‌اند از تنش‌های آبی جلوگیری کنند. تنش آبی نه تنها می‌تواند دسترسی افراد را به آب آشامیدنی کم کند بلکه می‌تواند تاثیرات قابل توجهی نیز در زمین‌های کشاورزی و هم چنین گیاهان داشته باشد.

مناطق و کشورهایی که بیش ترین تنش آبی را دارند؟

تنش آبی و تاثیر آن در گیاهان

یکی از عوامل مهم و تعیین کننده در تنوع گونه ها در جهان آب است. بارش باران و اتصال ناکافی آب به خاک می‌تواند منجر به کمبود آب در محصولات کشاورزی شود. تنش آبی به طور کل در قسمت ذخیره آب در ریشه گیاهان اتفاق می‌افتد. عمده دلایل تنش آبی در گیاهان شرایط خشکی و همچنین شوری خاک می‌باشد. تنش آبی می‌تواند با اختلال در رشد گیاهان منجر به اختلال در میزان تولید مواد غذایی و کاهش میزان محصولات شود. البته تنها مضرات کمبود آب، کاهش میزان تولیدات محصولات نیست. تنش آبی یا همان Water Stress در گیاهان می‌تواند تغییرات زیادی را در آن ها به وجود بیاورد.

در زیر جدولی از این تغییرات را آورده ایم: